Hz.Mevlana’nın bir eseri olan Fihi Ma Fih eserinde toplantılarda kendisine sorulan soruların yanıtları ve konuşmalarından bahsetmektedir.
Hz.Mevlana’nın bu eserinin adı ” ne varsa onun içinde var ” ya da ” ne varsa onda var ” anlamına gelir.
Mevlana Fihi Ma Fih eseri kendi adıyla değil daha öncesinde “Esrâr-ı Celîl, Esrârü’l-Celâliyye, Kitâbü’n-Neṣâʾiḥ li-Celâliddîn, Risâle-i Sulṭân Veled” gibi isimlerle tanınmıştır.
Mevlana bu eserinde düşünüşü, dünya görüşü, devrini bildirişi, din ve insanlık hakkındaki düşünüşleri, cennet ve cehennem, dünya ve âhiret, mürşit ve mürîd, aşk ve semâ gibi unsurlardan bahsetmektedir.
Hz.Mevlana sözlerini toplantılarında ve konuşmalarında bu şekilde dile getirmiş ve pek çok millete ulaşmıştır, etnik kimliği ile kalmamıştır.
Fihi Ma Fih kitabı Hz.Mevlana’nin sözleri’nin kendisinden ve yaşanılanlardan örnek verilmesi ve konuşmaları üzerine derlenmiş olan bir eserdir. Derlenmiş olsa da yazarı Mevlanadır.
Bu kitapta Mevlana sözleri şöyledir ki ;
-İnsanı insana çeken söz değil, aralarındaki gönül yakınlığıdır.
Hz. Mevlana
-Kimsenin eğreti sözünü benimsememişim;
Gönlüm neyi söylediyse onu söylemişim.
-İman namazdan üstündür. Çünkü namaz, beş vakitte farzdır; imansa sürüp giden bir farz
-Nefsini bilen, Rabbini bilir.
-İnsan dilediği, aradığı şeye yönelir;fakat bulamayınca geri döner.
-Kim bir iyilik ederse kendisinedir o; kim kötülük ederse gene kendisinedir o.
-Her görünen, göründüğü gibi olsaydı Peygamber o kadar keskin, o kadar aydın, o kadar aydınlatıcı görüşüyle gene de “Herşey nasılsa öyle göster bana” der miydi?
-“Dünya ancak oyundur.” İnsan ergenleşince, aklı başına gelip olgunlaşınca oyun oynamaz. Oynasa bile kimse görmesin der, utancından gizli oynar. Şu bilgi, şu dedikodu, dünyanın şu hevesleri, yeldir; insansa toprak.Yel esti de toprağı tozuttu mu, nereye varırsa gözleri rahatsız eder; o yeli yererler, kınarlar ancak. İnsan topraktır amma bir söz duydu mu ağlar, gözyaşları, su gibi akar.
Hz.Mevlana’nın sözleri’nden bir diğeri şu dur ki ;
Hz. Mevlana
-Nefsimle savaşırken içimden pişmiş ciğer kokusu duydum da bildim ki ciğerimin üç yanı da yandı gitti. Derken Allah kolaycacık geri verdi ciğerimi bana, sonunda da Allah’la buluşma müyesser oldu, onunla huzûr buldum, zahmeti uzaklaştırdı gitti Allah.
Bu sözleriyle de dini ve insanlık hakkındaki düşünüşleri vurgulamıştır.
